An toàn vệ sinh thực phẩm thực ra không phải là vấn đề mới nhưng vẫn luôn là câu chuyện nhức nhối và diễn biến phức tạp.
Ngộ độc thực phẩm do đâu?
Ngộ độc thực phẩm hay còn gọi là ngộ độc thức ăn, là tình trạng gây ra do ăn, uống phải thức ăn, nước uống bị nhiễm khuẩn, nhiễm độc hay những loại thực phẩm bị nhiễm vi khuẩn, virus gây bệnh, bị biến chất, ôi thiu, có chất bảo quản, chất phụ gia…
– Ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm men và nấm mốc).
– Ngộ độc thực phẩm do thức ăn bị biến chất, ôi thiu: Một số loại thực phẩm khi để lâu hoặc bị ôi thiu thường phát sinh ra các loại chất độc (dầu, mỡ dùng đi dùng lại nhiều lần…).
– Ngộ độc do ăn phải thực phẩm có sẵn chất độc: Khi ăn phải các thực phẩm có sẵn chất độc rất có thể bị ngộ độc như cá nóc, cá cóc, mật cá trắm, nấm độc, khoai tây mọc mầm, một số loại quả đậu….
– Ngộ độc thực phẩm do nhiễm các chất hóa học: Do thực phẩm được nuôi trồng, chế biến tại các khu vực mà nguồn nước, đất bị ô nhiễm các loại kim loại nặng; xuất phát từ khâu sản xuất, bảo quản, chế biến thực phẩm. Ngộ độc thực phẩm có thể do chất bảo quản, chất ép chín trái cây nhanh, thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất, phụ gia…
Ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm men và nấm mốc).
Cần phát hiện sớm ngộ độc thực phẩm
Thời tiết nắng nóng, thức ăn nhanh dễ bị hỏng và ôi thiu, đặc biệt là thức ăn không có nguồn gốc rõ ràng dễ khiến ngộ độc thực phẩm.
Chẩn đoán ngộ độc thực phẩm căn cứ trước hết là hoàn cảnh xảy ra liên quan đến ăn, uống. Một số biểu hiện cần nghĩ đến bị ngộ thực phẩm:
- Đau bụng (có thể đau nhẹ đau vừa hay đau dữ dội).
- Nôn mửa.
- Tiêu chảy.
- Sốt hoặc sốt cao.
- Đau đầu, chóng mặt.
Bệnh cảnh nhiễm độc có thể xảy ra sau năm mười phút đến vài giờ, thậm chí hàng ngày sau bữa ăn. Nếu là bữa ăn nhiều người cùng ăn thì việc có từ 2 người trở lên cùng ăn các thức ăn giống nhau, cùng bị bệnh và có các triệu chứng giống nhau giúp khẳng định chẩn đoán.
Tìm hiểu chi tiết các thực phẩm mà bệnh nhân đã ăn trong vòng 24 giờ trước, xác định những thực phẩm nghi ngờ chứa mầm bệnh là cần thiết cho quá trình chẩn đoán.
Đặc biệt quan trọng là nếu có thể, nhất là trong các vụ ngộ độc hàng loạt, cần tìm cách thu thập các mẫu thức ăn, đồ uống mà các bệnh nhân đã dùng để chuyển các phòng xét nghiệm tìm nguyên nhân.
Bệnh nhân ngộ độc thực phẩm được điều trị tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn.
Liên quan giữa giờ ăn uống và giờ phát bệnh cũng rất quan trọng cho lập luận chẩn đoán, ví dụ như:
- Nhiễm độc do độc tố tụ cầu trong thức ăn thường có biểu hiện sớm sau 1 vài giờ.
- Nhiễm khuẩn thì triệu chứng thường xảy ra muộn hơn sau 6-12 giờ hoặc lâu hơn.
- Nhiễm độc do hóa chất thì lại càng phức tạp hơn, nhưng các triệu chứng xảy ra thường sớm, có thể ngay sau khi ăn 5-10 phút, và bệnh cảnh thường là nặng nề.
Khi nào cần cấp cứu ngộ độc thực phẩm?
Trường hợp bị ngộ độc nhẹ, người bệnh thường cảm thấy khỏe hơn sau vài ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, đối với các trường hợp ngộ độc nặng với những triệu chứng như đau bụng, ói mửa, tiêu chảy, sốt… cần phải được nhập viện để điều trị và theo dõi. Bệnh có thể gây nguy hại đến sức khỏe con người nếu không được điều trị kịp thời.
Các triệu chứng khiến người bệnh phải đi cấp cứu và bác sĩ nghi ngờ tới ngộ độc thực phẩm là.
- Người bệnh đau bụng, co thắt dạ dày.
- Buồn nôn.
- Nôn.
- Tiêu chảy hoặc tiêu chảy kéo dài hơn 3 ngày.
- Sốt.
- Xuất hiện dấu hiệu mất nước, bao gồm: ít hoặc không đi tiểu, miệng và cổ họng rất khô hoặc cảm thấy chóng mặt khi đứng lên.
Tóm lại: Ngộ độc thực phẩm là vấn đề thường gặp, sau khi người bệnh ăn thực phẩm hoặc đồ uống bị ô nhiễm, có thể mất vài giờ hoặc vài ngày trước khi xuất hiện các triệu chứng. Nếu gặp các triệu chứng ngộ độc thực phẩm, chẳng hạn như tiêu chảy hoặc nôn mửa, hãy uống nhiều nước để tránh mất nước.
Lưu ý, không tự ý sử dụng thuốc cầm tiêu chảy, thuốc chống nôn, thuốc kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc cần làm đó là chủ động bù nước và điện giải cho người bệnh.
Để phòng ngộ độc thực phẩm, chúng ta cần cẩn thận trong khâu chọn lựa và chế biến thực phẩm sẽ giúp bạn bảo vệ chính bản thân và người thân trong gia đình trước nguy cơ gặp phải vấn đề sức khỏe trên. Cụ thể như:
- Chọn mua những thực phẩm tươi sống, còn hạn sử dụng, có xuất xứ rõ ràng.
- Bảo quản thực phẩm ở nhiệt độ phù hợp, không để lẫn thực phẩm sống với thức ăn chín.
- Ăn uống hợp vệ sinh (không ăn thức ăn sống, hay nấu chưa kỹ, không ăn thức ăn để qua đêm…).
- Đảm bảo dụng cụ chế biến thức ăn cũng như nơi chế biến thức ăn sạch sẽ.
- Đặc biệt không ăn những thực phẩm không biết về nguồn gốc, chủng loại nhất là cây thảo dược, nấm... vì có thể gây ngộ độc.
Nắng nóng, gia tăng ngộ độc thực phẩm
Thời tiết nắng nóng, thức ăn nhanh dễ bị hỏng và ôi thiu và dẫn đến ngộ độc thực phẩm. Mới đây, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn tiếp nhận 3 trường hợp có biểu hiện tan máu do ngộ độc thức ăn không rõ nguồn gốc (2 trường hợp ăn xôi màu tím, 1 trường hợp ăn nấm).
Trong số đó, có 4 trường hợp trong cùng một gia đình sau khi ăn xôi lấy màu từ cây, cỏ không rõ nguồn gốc, 2 bệnh nhân biểu hiện nặng được nhập viện điều trị, 2 bệnh nhân ăn số lượng ít, triệu chứng nhẹ được theo dõi tại nhà.
Biểu hiện chung của cả 3 bệnh nhân nhập viện đều xuất hiện vàng mắt, vàng da toàn thân, nước tiểu đỏ sẫm. Đặc biệt có 1 trường hợp bệnh nhân nam, trẻ tuổi, có biểu hiện suy đa tạng, tình trạng suy hô hấp nhanh, phân áp oxy trong máu ngoại giảm nặng, được chẩn đoán tan máu do ngộ độc thức ăn - methemoglobin.
Trước đó, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sơn La tiếp nhận điều trị cho 6 bệnh nhân trong cùng một gia đình nhập viện trong tình trạng đau bụng, nôn do ngộ độc nấm. Qua khai thác bệnh sử được biết, bữa tối cùng ngày cả gia đình cùng ăn nấm dại tự hái trên rừng, nấm có màu nâu đỏ, thân trắng. Sau ăn khoảng 2-3 phút, cả 6 thành viên đều có dấu hiệu ngứa khắp khoang miệng, họng đồng thời xuất hiện đau bụng, buồn nôn và được đưa vào bệnh viện cấp cứu.
Sau khi thăm khám, 6 bệnh nhân được chẩn đoán ngộ độc nấm có chứa muscarin giờ thứ nhất, tiên lượng nặng. Tại Khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, các bác sĩ tiến hành xử trí rửa dạ dày, truyền dịch lợi tiểu, nhuận tràng và sử dụng than hoạt điều trị giải độc cho bệnh nhân.
Tại tỉnh Lào Cai, sau khi dự một đám tang của người dân ở thôn San II, xã Hoàng Liên, thị xã Sa Pa, với các món ăn gồm: Thịt lợn luộc, tiết canh, canh rau bắp cải, rượu trắng… 11 người có triệu chứng buồn nôn, nôn, đau bụng, đi ngoài nhiều lần và phải nhập viện.
Theo thông tin từ Sở Y tế Lào Cai, người dân tộc Mông có phong tục khi có đám tang, người cùng làng, anh em mang thực phẩm như lúa, gạo, thịt, rượu… đến để góp cho chủ nhà làm cỗ, chủ nhà thường mổ lợn, mổ trâu để cúng và tiếp khách.
Việc ăn uống đông người trong nhiều ngày, điều kiện về chế biến thực phẩm không đảm bảo, nguyên liệu lại được góp từ nhiều người khác nhau, không có đủ dụng cụ chế biến, bảo quản, chứa đựng thực phẩm, lại chế biến món tiết canh là nguy cơ cao gây ra các vụ ngộ độc thực phẩm.